संविधान बनाउने भगवान, भत्ता खाने सभासद !

अंग्रेजीमा एउटा भनाई छ “Too many chefs spoil the broth” । यसरी धेरैजना जान्ने मिलेर पाकाईएको सुप त कस्तो हुन्छ थाहा भएन, तर यस्तै माहिर-माहिर जान्नेहरु मीलेर हाम्रो देशको संविधान बनाउन लागीएको छ भन्ने खबरसम्म भने पाएको हुँ । यहाँनेर खबर-सम्म-पाएको कुरामा जोड दिनु पर्ने कारण भने संविधान सभाको चुनाव पछि यो सभा संविधान बनाउन भन्दा सरकार बनाउने र बिगार्ने कार्यमा बढि प्रयोग भएकोले नै हो ।

दुई वर्षभित्र बनाइने भनिएको नयाँ संविधानको कार्यतालिका एक वर्षमै पाँचौं पटक पर सरेको समाचार पढिरहँदा मलाई बारम्बार माथीको अंग्रेजी भनाई याद आईरहेको छ । बेहोस आशाबादको कुरा नगर्ने हो भने, अब यो ‘दुई बर्ष’ को बाँकी रहेको केहि महिनामा संविधान बन्ने कुरा गाह्रो मात्रै हैन असम्भव नै छ ।

जव, संविधान निर्माणकोलागि बनाईएका ११ समितिहरुमा आधाले पनि आफ्नो बिषयमा छलफल समेत सकेका छैनन भने अब आउने केहि महिनामा ‘संविधान बन्छ’ भन्नु माओवादीका चमत्कारका कुरा जस्तै मात्रै हुन । मतलब, एकै वाक्यमा कुरा सक्दा यो दुईबर्षे म्याद भित्र कुनै चमत्कार घटेनन् भने ‘नयाँ नेपाल’को संविधान नबन्ने र हामीहरु यो अलौकिक नयाँ नेपालमा प्रवेश गरी सकेर पनि उही पुरानो नेपालको संविधानमै भर पर्नु पर्ने निश्‍चित छ।

जुन देशका सभासदहरु र जिम्मेवार दलहरु नयाँ संविधानको निर्माणको जिम्मा पाएर जाँदा पनि आफ्नो अमूल्य समय र कर्तव्य-पल लाई पुरानो संविधानको व्याख्या-उपव्याख्या र संसोधनमा व्यस्त हुन्छन, त्यहा यहि क्रम चलिरहेमा यस्ता दुई बर्षे म्याद कति पटक ‘दुई-दुई’ बर्षका दरले थप्दै जानुपर्ने हो भविष्यमै थाहा हुनेछ । तर एउटा कुरा चाहि प्रष्टै छ विना चमत्कार नयाँ संविधान तोकिएको मितिमा बन्ने भने असम्भव नै छ ।

अब यो आलेखमा बारम्बार दोहोरिएको ‘चमत्कार’ शब्दतर्फ लागौं । आजको कान्तिपुरमा एउटा समाचार छापिएको छ संविधान बनाउन 'भीमसेन पूजा' शीर्षक दिएर । खोटाङ जिल्लास्थित विजयखर्कवासीले निर्धारित समयमा संविधान निर्माण होस भनेर बलि समेत दिएर सो पूजा गरेका रहेछन । अनि रमाईलो कुरा, स्थानीय कांग्रेसी र ईश्‍वरको अस्तित्व नै नमान्ने माओवादीका नेता समेतले सो पूजा गरेछन ।

एकातर्फ गरिब देशका गरिब जनताबाट उठाइएको करले ६०१ जनाको जम्बो सभा पोषीत भै रहँदा अर्कोतर्फ तीनै गरीव जनताले घरको कुखुरा र रांगा समेत बलि दिएर संविधान समयमै बनोस भनेर ईश्‍वर गुहार्नु पर्ने कस्तो विडम्बना हो यो ! ।

चिनमा रहेर चिनियाँ संस्कृतिको अध्ययन गर्दा हामीलाई बारम्बार धर्मको आडमा बसेर ‘राज’ गर्न सजिलो हुने भएर प्राचीन चिनका वादशाहहरुले बुद्ध धर्म र अन्य केहि धर्मलाई प्रशय दिएका थिए भनेर पढाईन्थ्यो । अध्ययन कालमा मलाई सो कुरामा निक्कै घत लागेको थियो । तर अहिले सोच्दैछु त्यो पूर्ण सत्य भने होईन रहेछ । शासकहरुले राज गर्न सजिलोकोलागी धर्म प्रचार गर्ने हैन, कुशासकहरुको राजबाट वाक्क भएपछि जनताहरु हरेक अप्राकृतिक कुरामा पनि विश्‍वास गर्न बाध्य हुँदा रहेछन । अनी माथि भने जस्तै यो शासक हैन कुशासकका कारण बढने भएकोले यहाँ राजतन्त्र हुनु नहुनुसंग यसको कुनै सम्बन्ध छैन ।

चिनको समाज, बस्तुस्थीति र ईतिहास अर्कै थीयो र त्यहाका राजा-महाराजाहरुले धर्मलाई प्रयोग गरे पनि होलान, तर तात्कालीन चीनका बादशाह वा राजाहरुले गर्ने भन्दा हजार गुणा भाँडभैलो हाम्रो गणतन्त्रमा भएपछि कसैले प्रशय दिए पनि नदिए पनि जनता आफैं नै संविधान निर्माणकोलागि अदृश्य शक्तिको पछिलाग्नुले भने हाम्रो प्रजातन्त्र र गणतन्त्रको गम्भिर मजाक भएको छ ।

संविधानसभाको सबैभन्दा मुख्य समितिको बैठक लामो समयसम्म हुन नसकीरहेको हालको स्थितिमा अब के, नयाँ संविधानको लागि हामीले पनि पशुपति नै गुहार्नु पर्ने हो त ?