आमाको पुकार, देशको अस्मिता र तुच्छ चियाको अनुराग !

यो सत्य घटना हो । सायद पाँच कक्षा पढने बेलातिर होला, म पशुपति पुगेको थिएँ । आर्यघाटबाट माथि उक्लने बेलामा अचानक मेरो नजर घाटमा भएको बिरामी राखिने एउटा सत्तलमा पर्‍यो । "...जा न बाबु, एकचोटी घाटे बैद्य लाइ बोलाएर लेरा..." एकजना करिब ६०-६५ वर्ष जत्ति देखिने बुढी आमा करिब २०-२२ को एउटा लाठे (सायद छोरा होला) लाई भन्दै थिइन "...हिजो भन्दा चापेको जस्तो छ..." । म सानै थिएँ तर त्यो ठाउँमा अन्तिम अवस्थामा पुगेका बिरामीहरूलाई राखिन्छ भन्ने ज्ञान भने थियो मलाई । "ह्या ! के कराइ रा..." मेरो अनुमानको विपरीत सो जवान व्यक्तिले ती बुढी आमालाई अटेरी र करिब करिब हप्काउने शैलीमा भन्यो "...एकैछिन पर्खनुस न ...चिया नै खाएको छैन" ।

जीवनको आरोह-अवरोह वा परिवार र सामाजिक जटिलताको भेउ नपाएको भए पनि मलाई सो लक्का जवान छोरोको जबाफ सुनेर ज्यादै उदेक लाग्यो । सो परिवार को थिए, कहाँबाट आएका थिए केही थाहा थिएन र बिरामीको हाल के कस्तो थियो भन्ने बारे पनि बाटो काट्दा एकचोटी दुई जनाको संवाद सुनेर थाहा हुने कुरा थिएन । आफ्नो कतैबाट कुनै पनि साइनो नभए पनि तिनको अति गैह्र जिम्मेवार र कृतघ्न व्यवहार देखेर मलाई साह्रै रिस पनि उठ्यो । सायद दीर्घ रोग वा दैनिक समवस्थका कारण ती जवान व्यक्तिको व्यवहारमा त्यस्तो रूखोपन रहेको पनि होला । तर हालत जे जस्तो भए पनि ती जवान व्यक्तिको उदासीनता र बुढो बाऊको अन्तिम अवस्थाको चिन्ता भन्दा तुच्छ चियामाथिको अनुराग देखेर धेरै दिनसम्म मेरो बाल मस्तिष्कमा एकदमै नरमाइलो भावहरू आइ रहे । 

करिब २६-२७ वर्ष अगाडि घटेको सो घटना, त्यति बेला धेरै दिनसम्म मेरो मानस पटलमा रहेपनि समयको अन्तरालमा मैले सो कुरा बिर्सी सकेको थिएँ ।

केही दिन अगाडि देखि देशको राजनैतिक अवस्था र नेताहरूको पतनतिरको यात्राका कारण मलाई आजकल सो घटना फेरि फेरि याद आउन थालेको छ ।

देश करिब करिब संविधान विहिन अवस्थामा रहेको ४-५ वर्ष भइसकेको छ र आफैँले तोकेको पहिलो २ दुई वर्ष सक्की, जवरजस्ती थपेको अर्को १ वर्षको म्याद सक्किन पनि अब डेढ महिनाको समय पनि छैन । तर यो जिम्मेवारी लिएर र आफूलाई आफैंले 'योग्यतम' घोषणा गरेर मैदानमा उत्रेका नेताहरू मैले बाल्य कालमै देखेको ती बुढी आमाका छोरा जस्तै आफ्नो कर्तव्य प्रति अत्यन्त उदासीन र गैह्र जिम्मेवार देखिएका छन् ।

अचेल मेरो स्मृतिमा ती बुढी आमा छिनछिनमा पुनर्जीवित हुन थालेकी छीन र मेरो मानसपटलमा तीनको अस्तित्व झन् झन् घनीभूत हुन थालेको छ । म देख्छु; ती बुढी आमा बिस्तारै भौतिक शरीर भन्दा माथि उठेर नेपाल आमाको बिम्बमा परिणत भएकी छीन । संविधान विहीन अवस्था, सन्ततिका झै-झगडा अनि छिमेकको मिचाइमा परेर तीनि झनै जीर्ण देखिएकी छीन। आफ्नो सौभाग्य नै खतरामा परेको, सार्वभौमिकतामा प्रहार हुन थालेको र अस्मितामा नै आँच आएकोले उनी आफ्ना छोराहरूलाई पुकार्दै छीन । उनका वरिपरि उनका लक्का जवान ६०१ जना छोराछोरीहरु बसेका छन् । म झस्कन्छु त्यत्तीका लायक छोराछोरीको आमाको यो हालत  हुनु नपर्ने । किन यी आमा अहिले झन् झन् कमजोर, जीर्ण र आफ्नैको बीचमा असहाय जस्तो बनेकी छीन ।

चेतन मन र अवचेतन मनको स्मृति एकै पटक घनीभूत हुँदा मेरो कानमा वाल्यकालको ती शब्दहरू पुनः गुञ्जायमान हुन्छन् :" जा न बाबु...हिजो भन्दा चापेको जस्तो छ..." । वरिपरि बसेका सबैजना पुरानै अनुत्तरदायी, निर्मम र उदासीन पारामा एकै स्वरमा कराउँछन् :" "ह्या ! के कराइ रा'...एकैछिन पर्खनुस न ... ... छैन" ।

म देख्छु आमा उही छन्, स्थिति उही छ, खाली नालायक छोराहरूको बहाना र माग मात्रै केही फेरिएको छ । आमाको पुकारमा यस पटक छोराहरू भन्दैनन् "ह्या ! के कराइ रा'...एकैछिन पर्खनुस न ... प्रधानमन्त्री बन्न दिनुस न", "...मलाई गृहमन्त्री बन्न दिनुस..." "पद,पैसा र पहिचान बनाउन दिनुस न ..." ।

म झसङ्ग हुन्छु, साँच्चै मैले वाल्यकालमा देखेको ती दु:खी आमा र कुलाङ्गार छोराको स्थिति र अहिलेको देश र नेताहरूको अवस्थामा कुनै अन्तर छैन् । ती छोरा एक कप तुच्छ चियाको लागि मृत्यु शय्यामा भएका बाबुको समेत परवाह नगरी बसेका थिए भने अहिले कुर्सीको लागि नेताहरू देशको सार्वभौमता लाई समेत थाँती राखेर प्रधानमन्त्री, गृहमन्त्री वा पद-पैसाको पछाडि लागेका छन् ।

दरिद्र सोच, निकम्मा मानसिकता र कंगाल विचारका नेताहरूलाई मन्त्री व प्रधानमन्त्रीको कुर्सी ठूलो लाग्ला, तर मेरो नजरमा राष्ट्रको अस्मिताको अगाडि मन्त्री, गृहमन्त्री वा प्रधानमन्त्री कै कुर्सी पनि एक कप तुच्छ चिया भन्दा ठूलो कुरा हैन् ।

त्यति बेला म सानै थिएँ त्यसैले ती कृतघ्न छोरालाई केही भन्ने आँट वा साहस गर्न सकिँन । तर आज म देशको एक आम नागरिक र नेपाल आमाको एउटा छोराको हैसियतले सबै नेताहरूलाई फटकार्न चाहन्छु :" नेपाल तिम्रा पद-पैसा र पहिचानको पृष्ठपोषण गर्ने साधन वा मागी वा ठगी खाने भाँडा हैन, ३ करोड जनताकी आमा हुन। यी आमाको सम्मानको अगाडि तिम्रा पद एक कप तुच्छ चिया भन्दा कुनै बढी भाऊको छैन् ।  समयमै सच्चीउ र पुत्र धर्मको अनुसरण गर्न थाल ।

आमाको ममता, महत्ता, र महानता को बारेमा धेरै लेखिइसकेका छन् र मेरो औकातले आमाको महत्ताको वर्णन असम्भव छ । तर आज आमाको महत्ता हैन् कूपुत्रको कूपात्रताको वारेमा चार लाइन लेख्दै छु:

कि त देश बनाउन केही गरेर देखाऊ तिमी ।
कि त आफ्नो जात जनाउन घाँस चरेर देखाऊ तिमी ।
तिम्रो मृत्युमा पनि बसौँला मौन एक मिनेटको,
कि त एक डाडु पानी मै डुबी मरेर देखाऊ तिमी ।