मागी खाने भाँडो र नेपाली "जनता"!

“Individually, we are one drop.
Together, we are an ocean.”
:~ Ryunosuke Satoro.

केही दिन देखि देशको एक आम जनता जनताको रूपमा आफ्नो र समष्टिमा पुरै देशको नागरिकको परिचय र परिभाषा खोज्ने क्रममा जापानका प्रसिद्ध कवि Ryunosuke Satoro को माथीको हरफहरू भेटिए ।

“व्यक्तिगत रूपमा हामी एउटा थोपा र एक साथ हुँदा महासागर हौँ” ।

विगतका केही वर्ष देखि “नेपाली जनता” को नाममा आ-आफ्नो अभीष्ट सिद्ध गर्न अग्र स्थानमा रहेका चारपासे देखि भातमारा अगुवाहरू र आफूलाई महान र विद्वान् ठान्ने देखि जनतालाई अझै पनि पटमूर्ख र भेडो सम्झने नेतासम्मले हरेक पटक आफ्नो स्वार्थ पूर्ति गर्न ‘जनता’ कै नाम लिएका छन् ।

यहाँ नेपाल बन्द देखि लिएर २ वर्ष म्याद तोकिएको संविधान सभाको म्याद चार वर्ष बनाउने जनमारा कार्यलाई समेत ‘जनता’ कै नाम दिएर गरिन्छ भने ‘जनता’ शब्दको अन्त कति मानमर्दन वा शोषण होला सहज विचार गर्न सकिन्छ । पोहोर साल वैशाखको मध्यतिर भएको माओवादीको आमहडतालको सेरोफेरोमा एकजना साधारण जनताले सोधेको प्रश्नमा कामरेड प्रच्णडले न शब्दकोष न सामाजिक परिवेश वा कानूनी मान्यताको आधार हुने एकदमै हास्यास्पद तरिकाले ‘जनता’ शब्दको परिभाषा दिएका थिए । जे होस जनताकै लागि भनेर गरेको त्यतिबेलाको आन्दोलन जनताकै विरोध र असहयोगका कारण चल्न सकेन र माओवादी नेतृत्वले सो अन्तिम आन्दोलन बिचैमा रोके ।

धेरै पुरानो ईतिहासमा नगई ५-७ वर्ष अगाडि मात्रै फर्कने हो भने पनि जनताकै लागि भनेर राजा मात्र भएर नपुगि तात्कालिन राजा ज्ञानेन्द्रले देशको प्रधानमन्त्री पनि हुने सपना पनि देखे । स्मरण रहोस यसरी जनातको लागि भनेर राजा र प्रधानमन्त्री दुबै हुने कोसिसमा लागेका ज्ञानेन्द्र आखिर त्यही कारण स्वयं पनि ‘जनता’ हुनुपर्‍यो ।

कुरा प्रष्ट छ। बज्रस्वाँठ लाउके, अदूरदर्शी नेता, वा सत्तालोलुप भाँडले जे जसो गरेर जनताको परिभाषा गरे पनि तीनका परिभाषा पूर्ण वा सही छैनन् । जनता भनेको तीनका सङ्कीर्ण सोच, अव्यवहारिक कथन वा विना अध्ययन र उत्तेजनाका साथ दिईएका अभिव्यक्तिका सिमित हिस्सा मात्रै हैनन् । नेपाल राष्ट्रको भित्र वसोवास गर्दै आएका सम्पूर्ण नेपाली नागरिकहरू नै समष्टिमा नेपाली जनता हुन ।

समकालीन नेपाली शब्दकोश, Essential English Dictionary देखि लिएर हिन्दी भाषाको शब्दकोश लगाएत विश्वका प्राय सबै भाषाको भाषाकोशले ले समेत ‘जनता’ शब्दको यसरी नै परिभाषा गर्छ । कि जनता कुनै वाद, राजनैतिक विचारधारा वा कुनै नेता विशेषको पिछलग्गु भरौटे मात्रै हैन, जनता भनेको कुनै पनि देशमा बस्ने सर्वसाधारण मानिस; नागरिक हुन ।

केही समय अगाडि हाम्रा प्रधानमन्त्रिले समेत जनताकै लागि संविधान सभाको म्याद थपको प्रस्ताव ल्याएको कुरा गरेर फेरि आफ्नो सिमित र सङ्कीर्ण सोचको प्रदर्शन र परिचय दुबै दिनुभयो । जनता संविधान चाहन्छन् , यसमा कसैको दुई मत छैन। तर माफ गर्नुस प्रधानमन्त्रीज्यू, नेपाली जनता देशले नै थेग्न नसकीने गरी तपाईँ लगाएतका ६०१ हात्ती वर्षौसम्म विना काम पालेर राख्ने पक्षमा भने छैनन् । त्यसैले “जनताकै लागि संविधान सभाको म्याद थप्ने” भन्नु भन्दा पहिले ‘जनता’ भनेको के वा को हुन भन्ने बारेमा पक्कै बुझ्नुहोस् । साथै पून: एक पटक भन्छु : “जनता संविधान सभाको म्याद थप्न हैन, संविधान बनेको देख्न मात्रै चाहन्छन् ” ।

अन्तमा, म काङ्ग्रेस, एमाले, माओवादी, राजावादी, मधेशवादी मध्य कोही हुनसक्छु । वा यी सबै मध्य कुनैपनि नहुन पनि सक्छु । तर म कुनै वादको हिमायती वा विपक्षी भएकै नाताले मात्रै नेपाली जनता नहुन भने कदापि सक्दिन । म माथिका कुनै विचारधारा बाट प्रभावित भए पनि ती वादका समर्थक भन्दा पहिला नेपाली जनता हुँ र माथिका कुनै विचारसँग सहमत नभए पनि आखिरमा नेपाली जनता नै हुँ । नेपालका राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, कुनै दलका नेता वा सामाजिक ठेकेदारको ‘जनता’ को परिभाषा भित्र म पर्दिन भने त्यो मेरो गल्ती हैन, तीनै परिभाषाकार वा व्याख्या-उपव्याख्या र अपव्याख्या गर्नेको वैचारिक दरिद्रताको मात्रै प्रमाण हो त्यो । म नेपालमा जन्मेको, नेपाललाई माया गर्ने र सम्पूर्ण नेपाली जनताको दु:ख सुखको सहयात्री र नेपालको नागरिकको हैसियतले सत प्रतिशत नेपाली जनता हुँ ।

हो, व्यक्तिगत रूपमा म यो विशाल देशको लागि एक थोपा मात्रै हुँ भने समष्टिमा म जस्तै एक-एक थोपा मिलेर नै नेपाल राष्ट्रको जन-सागर बनेको छ । यही जनसागरले विगतमा कैयँन “मै हुँ” भन्नेलाई बगाइ सकेको छ र ‘जनता’ लाई ‘जनता’ नमान्ने वा आफ्नै गुटका लाई मात्रै जनता ठान्ने धेरैलाई यसले भविष्यमा पनि बगाउने छ । कसैको परिभाषा भीत्र परे पनि, नपरे पनि म फेरि भन्छु: “म नेपाली जनता हुँ र मलाई यो ‘जनता’ हुनुमा गर्व छ ।”