के तपाई गलत कृत्यको विरोध गर्नुहुन्छ ?

“All that is necessary for the triumph of evil is that good men do nothing.” :- Edmund Burke

आइरिस लेखक, विचारक र राजनैतिक सिद्धान्तकार अनि दार्शनिकका रूपमा प्रसिद्ध एडमन्ड बर्कले कतै भनेका छन् :“दुष्टले विजय पाउने एउटै शर्त हो असल मानिसले केही नगर्नु” । हरेक पल्ट कुनै गलत कार्य वा प्रक्रिया हावी हुने अवस्था आउँदा मलाई यही वाक्यको याद आउँछ । अनि  देश काल र परिस्थिति जे जस्तो रहे पनि यो वाक्यको गुणात्मक सत्यतामा कुनै फरक आएको छैन् । जुन सुकै समाज, देश वा परिवेशमा पनि खराव नियत र क्रियाकलापको बर्चस्व असल कार्य वा चरित्रको प्रकटन नहुन्जेलसम्म मात्रै रहन्छ ।

प्रसङ्ग केही समय अगाडि नेपालका गैह्र जिम्मेवार र निर्लज्ज नेताहरूले गरेका पूर्व राष्ट्रपतिदेखि प्रधानमन्त्री अनि अन्य विशिष्टहरूले पाउने आजीवन सुविधाको हो । उसै पनि गरिब देश, त्यसमाथी अन्तरिम संविधान र सङ्क्रमण कालमा गुज्रिरहेको मुलुक । अनि ति सबैभन्दा माथि छिन-छीनमा सरकार र उच्च पदस्थ व्यक्तिहरूको नियुक्ति फेर बदल भइ रहने देश । यस्तो देशले धान्नै नसक्ने त्यो व्ययभार र सिधै भन्दा जनमारा अध्यादेश कुनै हालतमा पनि पास गर्नै नहुने थियो । तर पद पैसा र सुविधाको हवसमा निर्लिप्त सबै दल, नेता र यहाँ सम्म कि नेपालका प्रथम राष्ट्रपतिले समेत विना सङ्कोच त्यो अध्यादेश पारित गरे (खान पाउने कुरामा यहाँ कुनै राजनैतिक मतभेद कहिल्यै रहेको थिएन पनि ) । जे होस काले- काले मिलेर खाउँ भाले भन्ने पारामा देशको ढुकुटी रित्याउने कुरामा देशका सबै दल र नेताको एकबद्धता देखियो।

कुरो हुनै नहुने, गर्नै नहुने र सोच्नै समेत नहुने थियो । तर दुष्टताको एकमत भएको थियो र यो सोच्न समेत नहुने कुरा कार्यान्वयनको सँघारमा समेत पुग्यो । देश र जनताको विकास र सेवा गर्छु भनेर राजनैतिक रङ्गमञ्चमा भेडाको छाला ओढेर छिरेका ब्वाँसोहरू गदगद भए। एक महिना, एक हप्ता वा एक दिन मात्रै भए पनि सो ‘विशिष्ट’ पदमा पुगेकाहरूको बीचमा खुसीका तरङ्ग दौडिए र देश भत्किए भत्कियोस, डुबे डुबोस भन्ने मनसायका साथ देशको डाडु पन्यौ लिएकाहरू देशको ढुकुटीमा नङ्ग्रा गाढन तयार भए । सत्ता लोलुप र द्रव्य पिशाचहरू विजयी मुस्कानका साथ देखिए।

यो सब त्यतिबेला सम्म मात्रै टिक्यो जबसम्म असल व्यक्तिले आफ्नो अस्तित्व जनाएनन् । त्यो अत्यन्त गलत कार्य भएकोले बोल्नेले बोले, लेख्नेले लेखे र विरोध गर्नेले आ-आफ्नो ठाउँबाट विरोध गरे । स्मरण रहोस, यो ब्लगरले पनि सो कार्यको विरोध स्वरूप करिव साढे तीन महिना अगाडि एउटा पोस्ट लेखेको थियो । अन्तमा यो कार्यले 'नीतिगत भ्रष्टाचार गर्न अध्यादेश बनाउने सरकार प्रमुख प्रधानमन्त्री र त्यसलाई लाहछाप लगाएर वैधानिकता दिने राष्ट्रपति दुवै दोषी' भएको रिट समेत हाले भरतमणि जंगमले । यसरी दुष्ट जमातको सक्रियता असल चरित्रको अभिव्यक्ति पछि कमजोर भयो अनि सर्बोच्च अदालतले तदारूकताका साथ यो अध्यादेश कार्यान्वयन नगर्न सरकारलाई अन्तरिम आदेश जारी गर्‍यो । अन्तत: गलत कार्यले विजय पाउने शर्त धुजा-धुजा भयो र केही सामान्य मानिसहरू सक्रिय हुने बित्तिकै असत्यको हार भयो ।

कुरो यत्ति मात्रै हैन, नेपालको इतिहास र राजनैतिक घटनाक्रमले बारम्बार यसलाई प्रमाणित गरेको छ । आफुलाई ठालु ठान्ने दलले गरेको अनिश्चित कालिन बन्द केही असल व्यक्तिहरूको बसन्तपुरमा जमघट हुँदा हावा खाएको थियो । हत्याराहरूलाई आम माफी दिने सरकारी कुचेष्टा पनि केही असल चरित्रका व्यक्तिहरूको असहमतिमा असम्भव बनेको थियो । अनि विगतमा यस्तै यस्तै कैयन् गलत कृत्यहरू सही कोसिसका कारण असफल भएका छन् ।

समष्टिमा खराव प्रवृत्ति खराव आचरणको बाहुल्यले भन्दा नैतिक चरित्रको अभावमा मौलाउँछन् । त्यसैले आ-आफ्नो ठाउँबाट सबैले आफ्नो आवाज उठाउनै पर्छ भन्ने मेरो मान्यता रहेको छ । खोटो सिक्का बिक्ने बजारमा असली मोहरले धक मान्ने, हिँसाले आकाश ढाक्न खओज्दा अहिँसाले खुम्चिनु पर्ने अनि झूठको खेती मौलाउन लाग्दा सत्यको स्वरले भयभीत हुनु हुँदैन् । मेरो विचारमा समाजमा खराव चरित्र देखेर असल स्वभावले हच्किने हैन् बरू असल कृत्यको अगाडि खराव करतूत डराउनु पर्छ । अनि असल हुनु भनेको जे-जे र जसो-जसो हुन्छ त्यो सहेर बस्नु वा त्यसको मुक दर्शक हुनु कदापि हैन् । किनकी असल व्यक्तिले आफ्नो असलपनको अभिव्यक्ति नगर्ने हो भने खराव आचरण समाजमा हावी हुन्छ नै । वा अर्को वाक्यमा भन्ने हो भने खराव तत्व त्यतिबेला मात्रै हावी हुनसक्छ जव असल तत्वको प्रकटन बन्द हुन्छ ।

त्यसैले :“गलत कार्यको विजय रोक्नु छ भने असल मानिसले केही गर्नु नै पर्छ” । के तपाई आफूलाई असल नागरिक सम्झनुहुन्छ ? के तपाई गलत कृत्यको विरोध गर्नुहुन्छ त ??